28 września 2022

Zmiana ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej

Informujemy, że w dniu 17 sierpnia 2022 r. została ogłoszona w Dzienniku Ustaw RP ustawa z dnia 22 lipca 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej.

Ustawa ta obowiązuje od 1 września 2022 r.

  1. Celem powyższej ustawy jest zaostrzenie sankcji za wykroczenia i przestępstwa przeciwko środowisku, co wynika wprost z opinii Biura Legislacyjnego Kancelarii Senatu, z dnia 2 sierpnia 2022 r. w której wskazano, że „Zasadniczym celem ustawy jest zwiększenie ochrony środowiska naturalnego przed szkodliwymi działaniami, spełniającymi znamiona przestępstw lub wykroczeń przeciwko środowisku. W związku z tym ustawa przewiduje podwyższenie granic ustawowego zagrożenia karą za wykroczenia oraz przestępstwa przeciwko środowisku, a także wprowadzenie nowych typów czynów zabronionych”. Uzasadnienie popiera się danymi statystycznymi pochodzącymi z Komendy Głównej Policji czy z Głównego Urzędu Statystycznego.

  2. Ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej wprowadza zmiany w 9 kolejnych ustawach. I są to odpowiednio:

    1. ustawa z dnia 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń,

    2. ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska,

    3. ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach,

    4. ustawa z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym,

    5. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny,

    6. ustawa z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary,

    7. ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody,

    8. ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach oraz

    9. ustawa z dnia 21 października 2016 r. o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi.

  3. Kodeks karny

    Najważniejsze zmiany Kodeksu karnego1 dotyczą m.in. zmian w zakresie:

    1. w razie skazania sprawcy za umyślne przestępstwo przeciwko środowisku obowiązku orzeczenia nawiązki przez sąd w wysokości od 10 000  do 10 000 000 złotych na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,

    2. zwiększenie granic wymiaru kary w stosunku do osób, które powodują zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach na od 6 miesięcy do lat 8 pozbawienia wolności,

    3. rozszerzenie zakresu czynności czynów zabronionych oraz zwiększenie wymiaru kary
      w stosunku do osób, które, wbrew przepisom obowiązującym na terenie objętym ochroną, niszczą lub uszkadzają rośliny, zwierzęta, grzyby lub ich siedliska, lub siedliska przyrodnicze, powodując istotną szkodę,

    4. zwiększenie granic wymiaru kary pozbawienia wolności w stosunku do osób, które zanieczyszczają wodę, powietrze lub powierzchnię ziemi substancją albo promieniowaniem jonizującym w takiej ilości lub w takiej postaci, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach,

    5. rozszerzenie zakresu czynności czynów zabronionych oraz zwiększenie wymiaru kary pozbawienia wolności w stosunku do osób, które, wbrew przepisom składują, usuwają, przetwarzają, zbierają, unieszkodliwiają, transportują odpady lub substancje albo dokonują odzysku odpadów lub substancji w takich warunkach lub w taki sposób, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym,

    6. zwiększenie granic wymiaru kary pozbawienia wolności, w stosunku do sprawców, którzy bez wymaganego zgłoszenia lub zezwolenia albo wbrew jego warunkom przywożą z zagranicy lub wywożą za granicę odpady niebezpieczne,

    7. wprowadzenia instytucji dobrowolnego naprawienia szkody w środowisku

    8. dodanie nowego czynu zabronionego, zagrożonego karą pozbawienia wolności od lat 2 do lat 12, w stosunku do osób, które porzucają odpady niebezpieczne w miejscu nieprzeznaczonym do ich składowania lub magazynowania i

    9. zwiększenie granic wymiaru kary pozbawienia wolności, w stosunku do sprawców, którzy wbrew obowiązkowi nie utrzymują w należytym stanie lub nie używają urządzeń zabezpieczających wodę, powietrze lub powierzchnię ziemi przed zanieczyszczeniem lub urządzeń zabezpieczających przed skażeniem promieniotwórczym lub promieniowaniem jonizującym.

  4. Ustawa o odpadach

    Zmianie od 1 września podlega również art. 64 ustawy o odpadach2, z zastrzeżeniem jednak, że „1. Do postępowań w sprawie wydania decyzji o wykreśleniu podmiotu z rejestru, o którym mowa w art. 49 ustawy zmienianej w art. 8, wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się art. 64 ustawy zmienianej w art. 8 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. 2. Decyzje o wykreśleniu podmiotu z rejestru, o którym mowa w art. 49 ustawy zmienianej w art. 8, które zostały wy[1]dane przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy na podstawie art. 64 ust. 1 pkt 2 ustawy zmienianej w art. 8, pozostają w mocy” (art. 10 ustawy z dnia 22 lipca 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej).

    Zgodnie z poniższym, stan na 1 września:

    Rysunek 2 Źródło: LEX

  5. Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary

    Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary pozwala karać spółki, a nie tylko osoby fizyczne, za niektóre przestępstwa. Do tej pory jej skuteczność była ograniczona, ponieważ wymagana była uprzednia karalność osoby fizyczne. Nowa ustawa usuwa ww. wymóg i w przypadku wymienionych przestępstw przeciwko środowisku podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności niezależnie od ukarania osoby fizycznej. Innymi słowy, łatwiej będzie karać spółki za przestępstwa środowiskowe.

  6. Podsumowanie

    1. Ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej nowelizuje aż 9 ustaw, m.in. kodeks karny, ustawa o odpadach, ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska.

    2. Nowelizacja m.in. zaostrza kary wobec sprawców przestępstw przeciwko środowisku.

Zachęcamy Państwa do samodzielnego zapoznania się z treścią aktu opublikowanego w Dzienniku Ustaw: https://dziennikustaw.gov.pl/DU/2022/1726

1 Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1138 z późn. zm.).

2 Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 699 z późn. zm.).