28 lutego 2024

Rekopol OOO S.A.: przegląd aktualnej sytuacji prawnej branży opakowań, stan na 28 lutego 2024 r.

Branża opakowaniowa znajduje się obecnie w momencie wielu zmian prawnych – część projektowanych aktów prawnych zaczęła obowiązywać i już stała się elementem rzeczywistości, a część zacznie obowiązywać niebawem.

Od dnia 24 maja 2023 r. obowiązują polskich przedsiębiorców zaimplementowane przepisy tzw. Dyrektywy SUP¹. Implementacja tej Dyrektywy zmieniła wiele polskich ustaw², jednak w zdecydowanej większości transpozycja ta wprowadziła zmiany w następujących ustawach:

1. ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1903 z późn. zm.) czy

2. ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1658 z późn. zm.) (tzw. ustawa opakowaniowa).

Skutkiem tego, na m.in. wprowadzających konkretne produkty w opakowaniach, producentów tych produktów, importerów, dystrybutorów, ale też przedsiębiorców prowadzących jednostki gastronomiczne (np. restauracje, bary, kawiarnie), jednostki handlu detalicznego lub hurtowego
(np. sklepy), które prowadzą sprzedaż na wynos napojów, posiłków tzw. fast food – wydając
je konsumentom w kubkach, owijkach czy pojemnikach jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych nałożono wiele nowych obowiązków. Należy też wspomnieć, że nowe obowiązki zostały również nałożone na operatorów urządzeń vendingowych, w których sprzedaje się produkty wymienione w ustawie SUP.

Głównymi obowiązkami dla wskazanych w ustawie SUP konkretnych produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych ³ z kolei są:

1. zmniejszenie stosowania,

2. zakaz wprowadzania do obrotu – należy wskazać, że prawo dopuszcza wyprzedanie towarów, które zostały już wprowadzone do obrotu przed dniem rozpoczęcia obowiązywania ustawy, czyli 24.05.2023r.,

3. konieczność znakowania,

4. objęcie rozszerzoną odpowiedzialnością producenta w zakresie pokrywania kosztów zbierania odpadów powstałych z tych produktów z publicznych systemów zbierania odpadów, w tym kosztów infrastruktury i jej funkcjonowania, kosztów uprzątania, transportu i przetwarzania tych odpadów,

5. podnoszenia świadomości ekologicznej, a w niektórych przypadkach pokrywanie kosztów kampanii edukacyjnych.

Właściwe rozporządzenia regulują kwestie w zakresie stawek opłaty na pokrycie kosztów zagospodarowania odpadów powstałych z produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych⁴ czy też stawek opłaty za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych będące opakowaniami⁵.

Jednak mimo tego, ustawa SUP wciąż pozostawia wiele wątpliwości interpretacyjnych. Najważniejszym jednak krokiem dla przedsiębiorcy będzie ustalenie, czy w ogóle dotyczą go te przepisy, a następnie przeanalizować obowiązki.

Zwrócić należy również uwagę, że część obowiązków weszła w życie z dniem 24 maja 2023r., jak np. obowiązek prowadzenia ewidencji, konieczność znakowania czy obowiązek aktualizacji wpisu w BDO (do dnia 24.08.2023r.), a część została oddalona w czasie jak np. obowiązek pobierania dodatkowej opłaty od użytkownika końcowego, który nabywa produkty lub napoje w produktach jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych (kubek/pojemnik na żywność) obowiązuje od 1.01.2024r. Kolejnym istotnym obowiązkiem, który zacznie prawnie obowiązywać już od 1.07.2024r. jest obowiązek zapewnienia opakowań alternatywnych. Od tej daty obowiązkowym jest też przytwierdzanie nakrętek i wieczek z tw. sztucznych do opakowań na napoje. Z kolei od 1.01.2025r. ma obowiązywać stosowanie konkretnej zawartości recyklatu w opakowaniach a konkretni przedsiębiorcy muszą osiągać wymagane poziomy selektywnej zbiórki odpadów, np. na rok 2025 jest to 77% odpowiednio dla:

1. butelki jednorazowego użytku z tw. sztucznych na napoje o pojemności do 3l., włącznie z ich zakrętkami i wieczkami z tw. sztucznych, z wyłączeniem szklanych lub metalowych butelek
   na napoje, których zakrętki i wieczka są wykonane z tw. sztucznych,

2. puszki metalowe o pojemności do 1l.,

3. butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5l.).

Powyższy obowiązek wymusił konieczność wprowadzenia takiego systemu, który sprawdza się przynosząc wysokie wyniki selektywnej zbiórki. W Polsce, wzorem innych krajów europejskich, zdecydowano się na system kaucyjny. Polska w dniu 13 października 2023r.⁶ wprowadziła m.in. do ustawy opakowaniowej przepisy dot. działania systemu kaucyjnego. System ma zacząć działać od dnia 1 stycznia 2025r., ale istnieją już obowiązki do realizacji, jak np.: w przypadku wprowadzającego produkty w opakowaniach na napoje oraz wprowadzającego bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje konieczność prowadzenia ewidencji obejmującej dodatkowo informacje o liczbie i pojemności opakowań, w których wprowadzili do obrotu produkty będące napojami.

System kaucyjny ma być prowadzony przez specjalnie dedykowany temu zadaniu podmiot, tj. podmiot reprezentujący. Podmiot ten ma być założony i całkowicie sfinansowany wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje lub wprowadzających bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje, lub reprezentujące ich związki pracodawców lub izby gospodarcze.

Co ciekawe, mimo, że początek działania systemu kaucyjnego przewidziany jest już za 10 miesięcy, to wciąż brak ostatecznego rozporządzenia w sprawie wysokości kaucji. Obecny projekt rozporządzenia wprowadza opłatę 50groszy w stosunku do wszystkich typów opakowań objętych kaucją (tzn. butelki jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do 3 litrów, włącznie z ich zakrętkami i wieczkami z tworzyw sztucznych, z wyłączeniem szklanych lub metalowych butelek na napoje, których zakrętki i wieczka są wykonane z tworzyw sztucznych, puszki metalowe o pojemności do jednego litra oraz butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do półtora litra). Pojawiają się jednak wątpliwości czy nie jest to za niska kwota, by zmotywować konsumenta do działania. Tym bardziej, że kaucja za szklane butelki zwrotne już jest na poziomie 1 zł. Niepewność co do kwoty przekłada się np. na niemożność przygotowania zawczasu oznakowania koniecznego do stosowania na opakowaniach, które informuje o wysokości kaucji. Aby system kaucyjny faktycznie przyniósł oczekiwane rezultaty czeka nas jeszcze wiele pracy. Przede wszystkim jest to wyzwanie związane z edukacją konsumenta i zmianą jego dotychczasowych przyzwyczajeń.

Przewidywane zmiany prawne branży opakowaniowej, stan 28 lutego 2024r.

Obecnie w Polsce wciąż brak również regulacji ROP⁷, który miał być zaimplementowany na podstawie art. 8a Dyrektywy Odpadowej. Warto wspomnieć, że niedawno Komisja Europejska podjęła decyzję o wszczęciu postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, kierując m.in. do Polski wezwanie do usunięcia uchybienia w związku z nieprawidłową transpozycją dyrektywy ramowej w sprawie odpadów. Termin transpozycji przez państwa członkowskie zmienionej dyrektywy odpadowej do prawodawstwa krajowego upłynął 5 lipca 2020 r. Polska ma teraz 2 miesiące na udzielenie odpowiedzi i usunięcie niedociągnięć stwierdzonych przez Komisję. W przypadku braku zadowalającej odpowiedzi Komisja może podjąć decyzję o wystosowaniu uzasadnionej opinii. Wobec tego należy monitorować, czy Ministerstwo Klimatu i Środowiska podejmie się ponownie przyjęcia ustawy dot. ROP.

Na poziomie unijnym toczy się obecnie Trilogue (tzw. trójstronne rozmowy, pomiędzy Komisją, Radą i Parlamentem celem wypracowania kompromisowego tekstu rozporządzenia) w sprawie projektu PPWR, tj. projektu rozporządzenia w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych⁸, który zrewolucjonizuje obecnie znany nam rynek opakowaniowy. W tym momencie trudno jednak cokolwiek wnioskować. Prace nad tym aktem prawnym są bardzo intensywne, a PPWR ma być przyjęty jeszcze w tym roku.

Magda Biernat- Kopczyńska, kierownik ds. regulacji, Rekopol OOO S.A.

m.biernat@rekopol.pl